Γράφει ο: Χρήστος Στ. Μαλάκος – Πολιτικός Επιστήμονας – Επικοινωνιολόγος Σινά
Η πρόσφατη ένταση που έχει προκύψει γύρω από τη Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά έφερε στο προσκήνιο μια αθέατη, αλλά ιδιαιτέρως σημαντική πτυχή της διεθνούς πολιτικής: την εκκλησιαστική διπλωματία και τη δυνατότητά της να επηρεάζει διμερείς σχέσεις, ιδίως μεταξύ χωρών με ιστορικό βάθος και γεωπολιτικά αλληλοεξαρτώμενες. Η Μονή, πέρα από την αδιαμφισβήτητη πνευματική και πολιτισμική της σημασία, αποτελεί εδώ και αιώνες έναν κρίσιμο κόμβο στην αλυσίδα των σχέσεων Ελλάδας και Αιγύπτου.
Η διαφαινόμενη πρόθεση των αιγυπτιακών αρχών να επανεξετάσουν το ειδικό νομικό καθεστώς της Μονής, να παρέμβουν στο διοικητικό της πλαίσιο ή να αμφισβητήσουν τη διαχρονική της αυτονομία, έχει προκαλέσει εύλογες αντιδράσεις από την πλευρά της Ελλάδας, αλλά και από τη διεθνή κοινότητα των ορθόδοξων πιστών. Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι απλώς θρησκευτικό ή πολιτιστικό. Είναι βαθύτατα πολιτικό και συνδέεται με το πλέγμα των γεωστρατηγικών ισορροπιών που αναπτύσσονται στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης, η Μονή του Σινά λειτουργεί εδώ και αιώνες ως εργαλείο «ήπιας ισχύος» (soft power) της Ελλάδας και της Ορθοδοξίας στο μουσουλμανικό κόσμο. Δεν είναι απλώς ένας θρησκευτικός χώρος. Είναι ένας θεσμός διεθνούς απήχησης, ένα σύμβολο διαπολιτισμικού διαλόγου, μια διαχρονική «γέφυρα» μεταξύ χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου, σε μια περιοχή που συχνά ταλανίζεται από εντάσεις.
Η Αίγυπτος είχε επί δεκαετίες υιοθετήσει μια στάση διακριτικής υποστήριξης προς τη Μονή, αναγνωρίζοντας τόσο την ιστορική της σημασία όσο και την γεωπολιτική της ουδετερότητα. Η αλλαγή αυτής της στάσης, αν δεν είναι απλώς συγκυριακή ή διοικητικού χαρακτήρα, ίσως να εντάσσεται σε μια ευρύτερη αναδιαμόρφωση του θρησκευτικού και εθνικού αφηγήματος της Αιγύπτου, στο πλαίσιο της αυξανόμενης τάσης εσωστρέφειας και ελέγχου επί μειονοτικών δομών.
Η συγκυρία καθιστά το ζήτημα ακόμα πιο ευαίσθητο. Οι ελληνο-αιγυπτιακές σχέσεις βρίσκονται τα τελευταία χρόνια σε μια φάση ιδιαίτερης στρατηγικής εγγύτητας, με κοινές ενεργειακές συμφωνίες, αμυντική συνεργασία και κοινό μέτωπο απέναντι σε τουρκικές αναθεωρητικές πρακτικές στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ενδεχόμενο ένα θρησκευτικό-διπλωματικό επεισόδιο να προκαλέσει ρωγμές σε αυτή τη συνεργασία δεν είναι αμελητέο, ιδίως εάν υπάρξει διεθνοποίηση του ζητήματος ή αξιοποίησή του από τρίτους δρώντες.
Είναι σαφές ότι η Ελλάδα οφείλει να κινηθεί προσεκτικά. Η ανάδειξη του ζητήματος πρέπει να γίνει στο κατάλληλο διπλωματικό επίπεδο, με σεβασμό προς την εθνική κυριαρχία της Αιγύπτου αλλά και με ξεκάθαρη διατύπωση της σημασίας που έχει η διατήρηση του status quo της Μονής για την Ορθοδοξία, τον ελληνισμό, αλλά και τη σταθερότητα του διαθρησκειακού διαλόγου.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ιδιαίτερα το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, καλούνται να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο. Η εκκλησιαστική διπλωματία δεν είναι κάτι νέο. Αντίθετα, πρόκειται για έναν παλιό μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων, με εμπειρία σε ευαίσθητα γεωπολιτικά περιβάλλοντα. Η ενεργοποίηση εκκλησιαστικών διαύλων προς το Κάιρο, αλλά και η εμπλοκή τρίτων, όπως το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μπορούν να λειτουργήσουν εκτονωτικά.
Ταυτόχρονα, η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να υποστηρίξει τις διπλωματικές προσπάθειες χωρίς να φανεί ότι «εργαλειοποιεί» τη θρησκεία ή ότι επιθυμεί ανάμειξη στα εσωτερικά της Αιγύπτου. Η προσέγγιση πρέπει να είναι θεσμική, ήπια, αλλά και σταθερή.
Η επίλυση του ζητήματος δεν μπορεί να προκύψει μόνο από διμερείς πολιτικές διαβουλεύσεις. Απαιτείται μια πολυεπίπεδη στρατηγική που θα περιλαμβάνει:
1. Διπλωματική διαμεσολάβηση
2. Διαθρησκειακός διάλογος
3. Επικοινωνιακή στρατηγική
4. Πολιτιστική διπλωματία
Δεν πρόκειται απλώς για ένα ζήτημα οικονομικής ή διοικητικής φύσης που αφορά την περιουσία ή την αυτονομία της Μονής Σινά. Η ουσία του προβλήματος αγγίζει πολύ βαθύτερες αξίες: αυτές του διαθρησκειακού σεβασμού, της ανεκτικότητας και της προστασίας της πολιτισμικής και θρησκευτικής πολυμορφίας.
Η Μονή Σινά δεν είναι μόνο ένας τόπος λατρείας· αποτελεί ένα από τα ελάχιστα παγκόσμια παραδείγματα ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ θρησκευτικών κοινοτήτων σε μια περιοχή με ιστορικά τεταμένα θρησκευτικά συμφραζόμενα. Οι όποιες παρεμβάσεις που επιχειρούν να ανατρέψουν αυτό το ιστορικά κατοχυρωμένο πλαίσιο αυτονομίας και ουδετερότητας, δεν πλήττουν μόνο τη Μονή ως θεσμό, αλλά αποδομούν σταδιακά την αρχή της διαθρησκειακής ισορροπίας, η οποία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε σύγχρονης, πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Η παρούσα στάση της αιγυπτιακής κυβέρνησης θα πρέπει να εξεταστεί υπό αυτό το πρίσμα: όχι μόνο ως μια εσωτερική διοικητική αναδιάταξη, αλλά ως πράξη με συμβολική και διεθνή βαρύτητα, ικανή να παράγει αρνητικά προηγούμενα. Αξίζει να θυμηθούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που κυβερνητικές αποφάσεις μετατρέπονται σε εργαλεία αναθεώρησης της θρησκευτικής μνήμης.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί το 2020, με σαφή πολιτική στόχευση, αποτέλεσε ένα ηχηρό παράδειγμα εργαλειοποίησης της θρησκείας εις βάρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και της οικουμενικότητας που πρεσβεύουν ιστορικά θρησκευτικά μνημεία. Όταν τέτοιες πρακτικές γίνονται ανεκτές ή αποσιωπώνται, ανοίγει ο δρόμος για τη νομιμοποίηση μιας αντίληψης που θέτει το εθνικό ή πολιτικό συμφέρον υπεράνω των αρχών του αλληλοσεβασμού και της πολιτισμικής συνύπαρξης.
Το ζήτημα της Μονής Σινά δεν είναι απλώς ένα ακόμη επεισόδιο στις σχέσεις δύο χωρών. Είναι ένας καθρέφτης των σύνθετων και συχνά αθέατων μηχανισμών που συνθέτουν τη σύγχρονη διεθνή πολιτική. Η διαχείρισή του θα δείξει αν η Ελλάδα και η Αίγυπτος μπορούν να συντηρήσουν το μοντέλο της στρατηγικής σύγκλισης που με τόσο κόπο έχουν χτίσει. Κυρίως όμως, θα δείξει αν οι παραδοσιακοί θεσμοί –όπως η Εκκλησία– μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν ως φορείς σταθερότητας σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.
Η Επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν: Περιφερειακή Ρήξη και Γεωστρατηγικές Επιπτώσεις για την Ελλάδα
Γράφει ο: Θωμάς Τσιούκης Αντιπρόεδρος Επιτροπής Ευρωπαϊκής Παιδείας Εθνικού Συμβουλίου Νεολαίας – Δικηγόρος – Πολιτικός Επιστήμων ΔΠΘ – Π.Μ.Σ. στις…
Σινά Σινά Σινά Σινά
